از کجا بفهمیم بارداری خارج از رحم است؟
هنگامی که تخمک بارور شده به جای لانه گزینی در رحم، در جای دیگری مانند لوله فالوپ، تخمدان یا حفره شکمی لانه کند اصطلاحا میگویند بارداری خارج از رحم است. این وضعیت نیازمند تشخیص و درمان سریع است؛ در غیر این صورت میتواند عواقب جدی برای مادر داشته باشد. تشخیص زود هنگام بارداری خارج از رحم، شانس بهبودی و جلوگیری از عوارض بعدی را افزایش میدهد. در این مقاله، به بررسی علائم، علل، تشخیص، درمان و پیشگیری از بارداری خارج از رحم میپردازیم.
از کجا بفهمیم بارداری خارج از رحم است؟
بنابر گزارشات منابع پزشکی، شیوع بارداری خارج از رحم در سنین باروری زنان حدود ۱ تا ۲ درصد تخمین زده شده است. شایعترین علائم بارداری خارج از رحم ممکن است شامل درد تیز و شدید در یک طرف شکم باشد که این درد گاهی به شانه نیز کشیده میشود. خونریزی واژینال، سرگیجه و ضعف نیز از علائم دیگر بارداری خارج از رحم است.
خونریزی واژینال معمولا سبکتر از خونریزی قاعدگی است و گاهی ممکن است در حد لک بینی باشد. سرگیجه و ضعف نیز به دلیل خونریزی داخلی اتفاق میافتد.
لازم به ذکر است که شدت و نوع علائم از فردی به فرد دیگر متفاوت است و حتی ممکن است برخی از زنان هیچ علامتی نداشته باشند یا ممکن است این علائم با علائم بارداری طبیعی اشتباه گرفته شود. در هر صورت، اگر هر یک از این علائم را تجربه کردید، به خصوص اگر سابقه حاملگی خارج از رحم دارید، حتماً به پزشک مراجعه کنید. دکتر زنان و سایر متخصصین زنان میتوانند در پیشگیری و درمان این بیماری به شما کمک کنند. تشخیص زود هنگام و درمان مناسب بارداری خارج از رحم برای سلامتی مادر بسیار ضروری است. آمار منابع پزشکی معتبر نشان میدهد که بارداری خارج از رحم یکی از علل شایع مرگ و میر مادران در سه ماه اول بارداری است.
در چنین مواقعی یافتن نزدیک ترین پزشک زنان اهمیت زیادی دارد. به عنوان مثال اگر ساکن تهرانپارس هستید، داشتن لیستی از متخصص زنان تهرانپارس، شما را در یافتن هر چه سریع تر پزشک یاری می دهد.
علل بارداری خارج از رحم
عوامل مختلفی در بارداری خارج از رحم میتوانند موثر باشند. از جمله این عوامل میتوان به عفونتهای لگنی، جراحیهای قبلی در ناحیه لگن، استفاده از وسایل جلوگیری از بارداری مانند IUD و سابقه ناباروری اشاره کرد. طبق گزارش سازمان بهداشت جهانی (WHO)، یکی از دلایل اصلی بارداری خارج از رحم، انسداد یا آسیب لولههای فالوپ است. این مشکل میتواند ناشی از عفونتهای قبلی، جراحی یا بیماریهای التهابی لگن باشد. اگر بخواهیم سادهتر بگوییم، هنگامی که لولههای فالوپ به هر دلیلی مسدود یا باریک میشوند، حرکت تخمک بارور شده به سمت رحم با مشکل مواجه میشود. در نتیجه به جای لانه گزینی در محل اصلی خود یعنی رحم، در مکانی دیگر لانه گزینی میکند.
تشخیص بارداری خارج از رحم
تشخیص بارداری خارج از رحم به دلیل خطرات و عوارض جدی برای مادر بسیار مهم است. تشخیص دقیق بارداری خارج از رحم معمولا با آزمایشات و معاینات بالینی صورت میگیرد. پزشک با مشاهده نتیجه آزمایش خون، بارداری را تایید میکند اما محل دقیق لانه گزینی جنین با آزمایش خون مشخص نمیشود. در این مرحله سونوگرافی، به ویژه سونوگرافی واژینال تصاویری از اندامهای داخلی بدن را نشان میدهد و پزشک میتواند بارداری خارج از رحم را تشخیص دهد. در برخی موارد، برای تشخیص قطعی و یا درمان ممکن است نیاز به لاپاراسکوپی باشد. لاپاراسکوپی یک روش جراحی است و به پزشک این امکان را میدهد تا اجزای داخلی شکم را به طور مستقیم مشاهده کند.
عوارض بارداری خارج از رحم
بارداری خارج از رحم عوارض جدی دارد و در صورت عدم درمان به موقع میتواند سلامت مادر را به خطر جدی بیندازد و حتی کشنده باشد. برخی از مهمترین و شایعترین عوارض بارداری خارج از رحم، خطر پارگی لوله فالوپ و خونریزی داخلی و تاثیر بر باروریهای آینده است. در ادامه مقاله به توضیح مختصر هر یک میپردازیم.
خطر پارگی لوله فالوپ و خونریزی داخلی
یکی از خطرناکترین و جدیترین عوارض بارداری خارج از رحم خطر پارگی لوله فالوپ و خونریزی داخلی است. هنگامی که جنین در لوله فالوپ لانه گزینی میکند به مرور زمان با رشد جنین لوله فالوپ کشیده شده و در نهایت پاره میشود. پارگی لوله فالوپ خطرناک است و باعث خونریزی داخلی شدید میشود. خونریزی داخلی علاوه بر کاهش فشار خون باعث درد شدید در ناحیه لگن و شکم، سرگیجه، ضعف، بیهوشی، شوک و حتی مرگ میشود.
تاثیر بر باروری آینده
همانطور که در بخش قبل اشاره کردیم، بارداری خارج از رحم میتواند به لوله فالوپ آسیب جدی وارد کند. لوله فالوپ در فرایند انتقال تخمک از تخمدان به رحم نقش اساسی دارد و آسیب به آن احتمال بارداری در آینده را به شدت کاهش میدهد یا در برخی موارد که آسیب به لوله فالوپ بسیار زیاد است و نیاز به برداشتن لوله فالوپ است شانس بارداریهای آینده میتواند به طور کامل از بین برود.
عواقب عدم درمان به موقع
تشخیص و درمان زود هنگام بارداری خارج از رحم بسیار مهم و حیاتی است. عدم تشخیص به موقع و یا درمان دیر هنگام میتواند عواقب جبران ناپذیری داشته باشد. علاوه بر خطر پارگی لوله فالوپ و خونریزی داخلی که در بخش قبلی به آن اشاره کردیم عدم درمان به موقع حاملگی خارج از رحم میتواند باعث عفونت لگن، تشکیل کیست و چسبندگی در لگن شود. با توجه به گزارشهای پزشکی از منابع معتبر در موارد بسیار نادر ممکن است بخشهایی از بافت حاملگی در بافت شکمی پخش شود و منجر به رشد بافت غیر طبیعی در این محل شود.
درمان بارداری خارج از رحم
در صورت وقوع بارداری خارج از رحم باید به صورت اورژانسی مداخله پزشکی فوری صورت بگیرد. درمان بارداری خارج از رحم به منظور جلوگیری از عوارض جدی مانند پارگی لوله فالوپ و خونریزی داخلی که در بالا به آنها اشاره کردیم صورت میگیرد. درمان بارداری خارج از رحم به عوامل مختلفی مانند اندازه و محل بارداری، علائم بیمار و وضعیت عمومی بیمار بستگی دارد؛ به طور کلی روشهای درمانی بارداری خارج از رحم به دو دسته دارویی و جراحی تقسیم میشوند.
درمان دارویی
در بارداری خارج از رحم اگر تشخیص زود هنگام و به موقع صورت بگیرد، در مراحل اولیه و زمانی که توده بارداری خارج از رحم کوچک است، پزشک میتواند درمان دارویی را شروع کند. یکی از داروهای رایجی که در درمان بارداری خارج از رحم استفاده میشود متوترکسات است. درمان دارویی معمولاً به صورت تزریقی انجام میشود؛ این دارو رشد سلولهای بارداری خارج از رحم را متوقف میکند و با مرور زمان باعث کوچک شدن و از بین رفتن آن میشود.
درمان جراحی
اگر توده بارداری خارج از رحم بزرگ باشد و درمان دارویی امکانپذیر نباشد، در این صورت درمان با جراحی ضروری است. جراحی بارداری خارج از رحم میتواند به صورت لاپاراسکوپی (جراحی کم تهاجمی) یا لاپاراتومی (جراحی باز) انجام شود. در طول جراحی پزشک توده بارداری خارج از رحم را خارج کرده و در صورت امکان لوله فالوپ را ترمیم میکند و یا آن را برمیدارد.
انتخاب روش درمانی مناسب
پزشک متخصص زنان با توجه به شرایط بیمار مناسبترین روش درمان را برای او انتخاب میکند. انتخاب مناسبترین روش درمانی به عوامل متعددی بستگی دارد از جمله:
-
اندازه توده و محل توده: معمولا تودههای کوچکتر را میتوان با دارو درمانی برطرف کرد اما اگر توده بزرگ باشد ممکن است نیاز به جراحی باشد.
-
میزان خونریزی: در خونریزیهای شدید معمولاً جراحی فوری انجام میشود.
-
وضعیت عمومی بیمار: پزشک با در نظر گرفتن وضعیت عمومی بیمار از جمله بیماریهای زمینهای، سن بیمار و سایر عوامل بهترین روش درمانی موثر را برای درمان بیمار انتخاب میکند.
-
انتخاب بیمار: بیمار با مشاوره گرفتن از پزشک متخصص زنان و آگاهی درباره مزایا و معایب هر روش درمانی میتواند بهترین روش درمان بارداری خارج از رحم را انتخاب کند.
اهمیت پیگیریهای پس از درمان
پس از درمان بارداری خارج از رحم باید پیگیریهای منظم توسط پزشک انجام بگیرد. این پیگیریها نقش مهمی در بهبود بیمار و حفظ سلامت او دارند. آزمایش خون، سونوگرافی و معاینه فیزیکی توسط پزشک انجام میشود، تا زمانی که پزشک مطمئن شود توده به طور کامل از بین رفته است و عوارضی مانند عفونت برای مادر وجود ندارد. همچنین برای زمان بارداریهای آینده و مراقبتهای لازم باید با پزشک متخصص زنان مشورت شود.
پیشگیری از بارداری خارج از رحم
اگرچه نمیتوانیم به طور کامل از بارداری خارج از رحم جلوگیری کنیم، اما با رعایت برخی نکات میتوانیم خطر ابتلا به آن را تا میزان قابل توجهی کاهش دهیم.
درمان عفونتهای لگنی
یکی از مهمترین عوامل بارداری خارج از رحم، میتواند عفونتهای لگنی باشد. این عفونتها به لولههای فالوپ آسیب میرسانند و در نتیجه تخمک بارور شده نمیتواند به راحتی از مسیر لولههای فالوپ حرکت کند و به رحم برسد. بنابراین درمان به موقع و کامل عفونتهای لگنی بسیار مهم است. با مراجعه به پزشک متخصص زنان میتوانید به موقع عفونتهای لگنی را تشخیص داده و با درمان آنتی بیوتیکی مناسب از آسیبهای بعدی جلوگیری کنید.
مراقبت از سلامت دستگاه تناسلی
رعایت بهداشت فردی، داشتن یک زندگی جنسی ایمن و پرهیز از شرکای جنسی متعدد، از عوامل مهمی هستند که در حفظ سلامت دستگاه تناسلی بسیار حائز اهمیت هستند. رعایت این موارد خطر ابتلا به عفونتهای لگنی و در نتیجه بارداری خارج از رحم را به شدت کاهش میدهد. همچنین مراجعه منظم به پزشک زنان و انجام معاینات لازم و پاپ اسمیر برای تشخیص زود هنگام مشکلات احتمالی بسیار مهم است.
مشاوره قبل از بارداری
قبل از اقدام به بارداری با مراجعه به پزشک متخصص زنان و گرفتن مشاورههای لازم میتوانید بارداری ایمنتر و راحتتری داشته باشید. پزشک متخصص با بررسی سابقه پزشکی فرد و انجام آزمایشهای لازم، وضعیت سلامتی او را ارزیابی کرده و در صورت وجود هرگونه مشکل درمان زود هنگام را شروع میکند.
نتیجه گیری
بارداری خارج از رحم یک عارضه جدی است که نیاز به تشخیص فوری و درمان مناسب دارد. با آگاهی از علائم، علل و عوارض حاملگی خارج از رحم میتوانید در صورت مشاهده هرگونه علائم در خود، به پزشک متخصص مراجعه کنید. متخصصان زنان میتوانند در پیشگیری و درمان این بیماری به شما کمک کنند. با تشخیص و درمان به موقع، اکثر زنان مبتلا به بارداری خارج از رحم میتوانند به سرعت سلامتی خود را به دست بیاورند و بارداریهای بعدی سالمی را داشته باشند.