بزرگی پروستات چیست و چگونه درمان می شود؟

پروستات یک غده کوچک و گرد به اندازه یک گردو با وزن تقریبی ۲۰ گرم است  که در سیستم تناسلی مردان در ریز مثانه و جلوی رکتوم قرار گرفته است.
وظیفه پروستات تولید بخشی از مایع منی است که برای حرکت اسپرم ها و حفظ باروری مردان ضروری است.

بیماری هیپرپلازی خوش خیم پروستات در واقع رشد بیش از حد بافت پروستات است که این رشد اضافی باعث فشرده شدن مجرای ادراری و ایجاد علائمی همچون مشکل در شروع ادرار، نیاز مکرر به ادرار ، احساس عدم تخلیه کامل مثانه و یا تنگی مجرای ادراری می شود.

در بیماری بزرگی پروستات، برخلاف سرطان پروستات که معمولاً از نواحی اطراف غده پروستات (پیرامونی) شروع می شود، بیشترین رشد غیرطبیعی بافت در ناحیه ای از پروستات به نام ناحیه ترنزیشنال  اتفاق می افتد. این ناحیه دقیقاً دور مجرای ادراری قرار دارد.

با افزایش حجم پروستات در این ناحیه، بافت اضافی می تواند به مجرای ادراری فشار وارد کند و باعث تنگی یا انسداد آن شود. این فشردگی مجرای ادراری باعث مشکلاتی در جریان ادرار می شود، مانند دشواری در شروع ادرار، نیاز به تلاش بیشتر برای ادرار کردن، و گاهی اوقات نیز باعث  انسداد کامل مجرای ادراری خواهد شد.

این بیماری بیشتر در مردان مسن تر رخ می دهد و به طور کلی بر کیفیت زندگی فرد تأثیرگذار است. درمان های مختلفی مانند دارودرمانی و در موارد شدیدتر جراحی  برای کاهش علائم و بهبود جریان ادراری استفاده می شود.

علائم بزرگی خوشخیم پروستات

علائم این بیماری معمولاً به دلیل فشار بر مجرای ادرار و اختلال در تخلیه مثانه بروز می کنند.
علائم اصلی BPH عبارتند از:

• تکرر ادرار و نیاز به ادرار کردن بیشتر از حد معمول، به خصوص در شب (پلی اوری).
• مشکل در شروع ادرار یا تأخیر در شروع.
• جریان ضعیف یا متناوب ادرار
• احساس تخلیه ناقص مثانه و  احساس  باقی ماندن مقداری از ادرار در مثانه پس از دفع .
• ریزش قطره ای ادرار پس از اتمام دفع ادرار.
• درد یا ناراحتی در ناحیه پایین شکم یا ناحیه پروستات  به ویژه در صورت احتباس ادرار.
• سختی در ادرار کردن و احساس فشار یا درد در حین دفع ادرار.

این علائم به مرور زمان ممکن است شدیدتر شوند و در صورت عدم درمان می توانند منجر به مشکلات جدی تری مانند احتباس ادرار کامل یا عفونت های ادراری شوند.

تشخیص بزرگ شدن پروستات

تشخیص بزرگ شدن خوش خیم پروستات (BPH) معمولاً با استفاده از ترکیبی از تاریخچه بالینی بیمار، معاینه فیزیکی، آزمایشات تصویربرداری و تست های عملکردی انجام می شود. در ادامه روش های مختلف تشخیصی برای BPH آورده شده است

۱. تاریخچه بالینی و علائم بیمار

در اولین قدم از بیمار متخصص اورولوژی سوالاتی در مورد علائم ادراری و شدت علائم پرسیده خواهد شد . این سوالات شامل تکرر ادرار، دشواری در شروع جریان ادرار، جریان ضعیف ادرار، احساس تخلیه ناقص مثانه و سایر علائم ذکر شده است. استفاده از مقیاس هایی مانند مقیاس بین المللی علائم پروستات (IPSS) برای ارزیابی شدت علائم بسیار کمک کننده است. این مقیاس شامل ۷ سوال است که به دکتر متخصص پروستات کمک می کند تا شدت علائم بیمار را از نظر تکرر، نیاز فوری به ادرار، جریان ضعیف ادرار و … ارزیابی کند.

۲. معاینه فیزیکی

• معاینه پروستات (DRE): این معاینه برای ارزیابی اندازه، شکل و قوام پروستات انجام می شود. در BPH، پروستات معمولاً بزرگ و نرم است، اما هیچ تغییر غیرعادی دیگری مانند توده های سفت که ممکن است نشان دهنده وجود سرطان پروستات باشند،  لمس نمی شود.

۳. آزمایشات ادراری

• آزمایش ادرار : برای رد عفونت های ادراری، خونریزی یا سایر مشکلات مثانه یا کلیه انجام می شود.
• نوار ادرار: می تواند برای تشخیص خون یا مواد غیرعادی دیگر در ادرار استفاده شود.

۴. آزمایشات خون

• آزمایش سطح آنتی ژن خاص پروستات (PSA): این آزمایش برای اندازه گیری میزان PSA در خون انجام می شود. اگرچه افزایش سطح PSA می تواند نشان دهنده سرطان پروستات باشد اما در بیماران مبتلا به BPH نیز ممکن است PSA بالا باشد. هرچند عوامل متعدد دیگری نظیر التهاب پروستات نیز می توانند سطح این آنتی ژن را افزایش دهند بنابراین، این آزمایش به تنهایی برای تشخیص BPH مناسب نیست و باید همراه با سایر روش های تشخیصی انجام شود.

۵. آزمایش اندازه گیری جریان ادرار 

یوروفلومتری برای ارزیابی سرعت جریان ادرار انجام می شود. ممکن است در BPH، جریان ادرار ضعیف و ناپیوسته باشد. این تست به تشخیص اختلالات مربوط به جریان ادرار کمک می کند و می تواند به پزشک در تصمیم گیری در مورد درمان کمک کند.

۶. سونوگرافی 

• سونوگرافی ترانس مقعدی (TRUS): در این روش، یک پروب سونوگرافی در داخل مقعد قرار داده می شود تا تصویر دقیقی از پروستات بدست آید. این روش می تواند اندازه پروستات و هر نوع تغییر در ساختار آن را نشان دهد.
• سونوگرافی مثانه: این آزمایش برای ارزیابی میزان باقی مانده ادرار در مثانه پس از ادرار کردن انجام می شود. اگر مقدار زیادی ادرار پس از دفع باقی بماند، ممکن است نشانه ای از اختلال در تخلیه مثانه , ناشی از BPH باشد.

۷. سیستومتری 

این آزمایش برای ارزیابی فشار در مثانه و عملکرد آن هنگام پر شدن و تخلیه استفاده می شود. این تست می تواند برای شناسایی اختلالات عملکرد مثانه ناشی از BPH مفید باشد.

۸. سیستوسکوپی 

این روش شامل استفاده از یک لوله انعطاف پذیر دارای دوربین (سیستوسکوپ) است که وارد مثانه می شود تا به پزشک اجازه دهد داخل مثانه و مجرای ادرار را مشاهده کند. ممکن است در BPH، این تصویربرداری برای ارزیابی میزان انسداد مجرای ادرار و بررسی هر گونه تغییرات در دیواره مثانه یا مجرای ادرار انجام شود.

۹. آزمایش های تصویربرداری پیشرفته

• MRI پروستات: در مواردی که تشخیص دقیق تر یا ارزیابی بهتر وضعیت پروستات نیاز است، از تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI) استفاده می شود. این روش به ویژه در تشخیص سرطان پروستات یا ارزیابی پیچیدگی های BPH کمک می کند.

درمان بزرگ شدن پروستات چیست ؟

درمان بزرگ شدن خوش خیم پروستات (BPH) بسته به شدت علائم و وضعیت سلامت عمومی بیمار متفاوت است. روش های درمانی اصلی شامل موارد زیر هستند:

1. درمان دارویی:

• آلفا بلاکرها (مانند تامسولوسین): این داروها به شل کردن عضلات پروستات و گردن مثانه کمک می کنند تا جریان ادرار راحت تر شود.
• مهارکننده های ۵-آلفا ردوکتاز (مانند فیناستراید): این داروها به کوچک شدن اندازه پروستات کمک می کنند و رشد آن را مهار می کنند.
• دارو های ترکیبی: برخی داروها ترکیبی از آلفا بلاکرها و مهارکننده های ۵-آلفا ردوکتاز هستند و برای بیمارانی که علائم شدید و یا پروستات بسیار بزرگی دارند و استفاده می شود.
• درمان های جراحی:

• جراحی پروستات به روش TURP (ترانس یورترال پروستاتکتومی): شایع ترین روش جراحی برای درمان BPH است که با استفاده از یک ابزار از طریق مجرای ادرار، بخش بزرگی از پروستات برداشته می شود.
• جراحی لیزری: استفاده از لیزر برای بخار کردن یا برداشتن بافت پروستات.
• درمان های کمتر تهاجمی

• درمان با امواج (TUMT) یا امواج رادیویی (TUNA): این روش ها از گرما برای کوچک کردن پروستات استفاده می کنند.

در موارد شدید، جراحی معمولاً گزینه نهایی است، در حالی که درمان دارویی برای علائم خفیف تا متوسط کاربرد دارد.

جمع بندی

بزرگی خوش خیم پروستات (BPH) یک بیماری شایع در مردان مسن است که ناشی از رشد غیرطبیعی بافت پروستات، به ویژه در ناحیه ترنزیشنال است. این رشد می تواند باعث فشرده شدن مجرای ادراری و ایجاد علائمی همچون تکرر ادرار، جریان ضعیف ادرار، و احساس تخلیه ناقص مثانه شود.

تشخیص این بیماری شامل ترکیبی از معاینات بالینی، آزمایش های ادراری و خونی (مانند PSA)، سونوگرافی و روش های پیشرفته مانند سیستوسکوپی است.

روش های درمانی بسته به شدت بیماری عبارتند از:

1. درمان دارویی مانند آلفا بلاکرها برای شل کردن عضلات پروستات و مهارکننده های ۵-آلفا ردوکتاز برای کوچک کردن اندازه پروستات.
2. روش های جراحی شامل TURP (برداشتن بافت پروستات از طریق مجرای ادرار) و جراحی لیزری.
3. درمان های کمتر تهاجمی مانند استفاده از امواج رادیویی یا گرما برای کاهش حجم پروستات.

انتخاب روش درمان به شدت علائم و وضعیت بیمار بستگی دارد. با مشاوره و ویزیت متخصص اورولوژی، می توان علائم بیماری را به طور قابل توجهی کاهش داد و کیفیت زندگی بیمار را بهبود بخشید.