کاهش وزن، حالت تهوع و استفراغ، یبوست و نفخ از علائم معده درد هستند. البته گاهی درد معده با مدفوع خونی، از دست دادن اشتها، اسهال و تب همراه میشود که به ارزیابیهای تخصصی نیاز خواهد داشت. بیماریهایی مانند سوءهاضمه، مسمومیت غذایی، زخم معده، رفلاکس اسید معده و آپاندیست از شایعترین علت معده درد به حساب میآیند. افراد مبتلا به این بیماریها، درد معده را به صورت درد مزمن معده و درد حاد معده تجربه میکنند.
دکتر گوارش برای تشخیص معده درد، از روشهای تشخیصی متعددی مانند بررسی سابقه پزشکی، معاینه فیزیکی، آزمایش خون، آزمایش ادرار و تصویربرداری استفاده میکند. این متخصص، پس از تشخیص، با تجویز دارو، تغییر سبک زندگی و گاهی، جراحی اقدامات لازم را برای درمان معده درد بیمار انجام میدهد.
علت معده درد چیست؟
معده درد، به دلایل مختلفی شامل مسائل گوارشی، عفونی و غیرگوارشی رخ میدهد. مشکلات گوارشی مانند زخم معده، گاستریت، سوءهاضمه و رفلاکس معده به مری میتوانند علت اصلی معده درد باشند. عفونتهایی مانند عفونت هلیکوباکتر پیلوری هم باعث التهاب و درد معده میشوند. در موارد نادر، مشکلات جدیتری مانند سنگ کیسه صفرا، پانکراتیت و بیماریهای قلبی میتوانند به صورت معده درد بروز کنند. در ادامه به انواع علت معده درد پرداختهایم:
عفونتهای گوارشی
عفونتهای گوارشی همچون عفونت باکتریایی هلیکوباکتر پیلوری، منجر به زخم معده و درد شدید میشوند. این باکتری، با تضعیف لایه محافظ معده، باعث التهاب و زخم خواهد شد. عفونتهای ویروسی یا همان آنفلوانزای معده، اسهال، تهوع، استفراغ و درد شدید معده را به همراه دارد. این نوع عفونتها معمولا از طریق آب یا غذای آلوده منتقل شده و درمان آنها نیازمند استراحت، مصرف مایعات فراوان و در صورت لزوم، مصرف داروهای آنتیبیوتیک و ضدویروس است.
التهاب معده
التهاب معده یا گاستریت، به دلیل عفونت باکتریایی، مصرف الکل، داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی یا استرس ایجاد میشود. این التهاب، با درد، سوزش سر دل، تهوع و استفراغ همراه خواهد بود. التهاب روده کوچک یا بزرگ هم به دلایل مشابه رخ میدهند و علاوه بر درد، باعث اسهال و خونریزی میشوند. درمانهای این التهابات شامل مصرف آنتیبیوتیکها، تغییر در رژیم غذایی و اصلاح سبک زندگی برای کاهش عوامل تحریککننده است.
اختلالات روده
سندرم روده تحریکپذیر، باعث درد شکم، نفخ، اسهال و یبوست میشود. علت دقیق این سندرم ناشناخته است؛ اما استرس، تغذیه نادرست و عدم تعادل میکروبیوم روده در بروز آن نقش دارند. همچنین، انسداد روده، درد شدید شکمی، تورم شکم و ناتوانی در دفع گاز یا مدفوع را به همراه دارد. انسداد روده، به دلیل تومور، بافتهای چسبنده یا دیگر مشکلات فیزیکی رخ میدهد. این شرایط به ارزیابی تخصصی و تشخیص دقیق متخصص گوارش و درمان با داروها، اصلاح رژیم غذایی و گاهی جراحی نیاز دارد. مراجعه بهموقع به متخصص گوارش برای جلوگیری از عوارض این بیماری بسیار مهم است.
متخصص گوارش و کبد به بررسی و درمان اختلالات مرتبط با معده، کبد، پانکراس، روده کوچک و بزرگ، مجرای صفراوی و مری میپردازد. او انواع بیماری کبد و مشکلات شایع گوارشی را با انجام آزمایشهای مختلف همچون کولونوسکوپی، آندوسکوپی معده، سونوگرافی و آزمایش خون، تشخیص میدهد.
زخم معده
زخم معده، با ایجاد آسیبهایی در لایه داخلی معده، باعث معده درد شدید و ناراحتی میشود. علل شایع زخم معده شامل مصرف طولانیمدت داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی، عفونت باکتریایی هلیکوباکتر پیلوری و استرس است. زخم معده، با علائمی مانند درد سوزشی، تهوع و کاهش وزن همراه خواهد بود. درمان زخم معده شامل داروهایی برای کاهش تولید اسید معده، آنتیبیوتیکها برای عفونت هلیکوباکتر و تغییر در رژیم غذایی میشود.
تغذیه نامناسب
مصرف غذاهای چرب، تند و ترش، همراه با نوشیدنیهای الکلی و قهوه باعث تحریک و درد معده و قلب میشوند. این نوع غذاها، با افزایش تولید اسید معده، به لایه داخلی معده آسیب میزنند. همچنین، استعمال سیگار هم این علائم را تشدید میکند. برای کاهش درد معده ناشی از تغذیه نامناسب، با اجتناب از مصرف این مواد غذایی، از رژیم غذایی سالم و متعادل برخوردار شوید.
عوارض دارویی
عوارض دارویی، بهطور مستقیم بر معده و دستگاه گوارش تأثیر میگذارند و موجب معده درد میشوند. برخی داروها مانند ضدالتهابهای غیراستروئیدی مانند ایبوپروفن و آسپیرین با تحریک مخاط معده، زخم یا التهاب معده ایجاد میکنند. آنتیبیوتیکها هم تعادل باکتریهای مفید در دستگاه گوارش را برهم زده و منجر به درد و ناراحتی معده خواهند شد. همچنین، داروهای مسکن قوی و داروهای ضدافسردگی اثرات جانبی گوارشی مانند تهوع، استفراغ یا سوزش سر دل ایجاد میکنند. در صورت بروز معده درد پس از مصرف دارو، با پزشک برای تنظیم دوز یا تغییر دارو مشورت کنید.
عوامل روانی
استرس، نگرانی و فشارهای روحی بهطور قابلتوجهی بر عملکرد معده تاثیر گذاشته و منجر به درد معده عصبی میشوند. این عوامل، باعث افزایش تولید اسید معده و ایجاد اختلال در عملکرد دستگاه گوارش خواهند شد. برای مدیریت درد معده ناشی از عوامل روانی، تکنیکهای مدیریت استرس و مشاوره روانشناسی مفید واقع میشود.
راههای درمان معده درد
برای درمان معده درد، بسته به علت زمینهای، از چندین روش استفاده میکنند. مصرف مواد غذایی سبک و کمچرب، همچنین نوشیدن مایعات بهخصوص آب و چای نعناع یا بابونه علائم معده درد را تسکین میدهند. استفاده از داروهای ضداسید و ضدالتهاب مانند آنتیاسیدها با مشورت پزشک موثر است. در ادامه، به موثرترین روشهای درمان معده درد پرداختهایم:
استفاده از داروهای ضداسید
آنتیاسیدها، برای کاهش اسیدیته معده و تسکین درد ناشی از افزایش اسید معده مورد استفاده قرار میگیرند. این داروها با خنثی کردن اسید معده به کاهش علائم سوزش معده، رفلاکس اسید و درد معده کمک میکنند. آنتی اسیدها در قالب مایع یا قرص و بدون نسخه در دسترس هستند. با این حال، استفاده طولانیمدت از آنها ممکن است عوارض جانبی داشته باشد؛ بنابراین، قبل از استفاده مداوم، مشورت با پزشک ضروری است.
مصرف پروبیوتیکها
پروبیوتیکها میکروارگانیسمهای زندهای هستند که به بهبود تعادل باکتریهای مفید روده کمک میکنند. این محصولات، به صورت مکملهای غذایی، ماستهای پروبیوتیک و مواد غذایی تخمیر شده در بازار موجود هستند. مصرف پروبیوتیکها، به تقویت سیستم ایمنی، بهبود عملکرد دستگاه گوارش و کاهش التهاب معده منجر میشود. پروبیوتیکها بهویژه برای مبتلایان به مشکلاتی مانند سندرم روده تحریکپذیر، اسهال ناشی از مصرف آنتیبیوتیکها یا بیماریهای التهابی روده، مفید هستند. مصرف منظم پروبیوتیکها با افزایش تعداد باکتریهای مفید در روده، به تسکین درد و ناراحتی معده کمک میکند.
اجتناب از غذاهای تحریککننده
غذاهای چرب، تند، اسیدی و حاوی کافئین، با تحریک معده، باعث افزایش درد معده میشوند. این غذاها به سختی هضم شده و احساس سنگینی، نفخ و سوزش را در معده ایجاد میکنند. مصرف غذاهای چرب و تند، با افزایش تولید اسید معده، دیواره معده را تحریک خواهد کرد. همچنین، غذاهای اسیدی مانند مرکبات و نوشیدنیهای کافئیندار، باعث شدت یافتن رفلاکس اسید میشوند. برای جلوگیری از این عوارض و معده درد، از غذاهای سبکتر و کمچرب استفاده کنید.
مصرف وعدههای غذایی کوچکتر و مکرر
خوردن وعدههای کوچکتر و مکرر به جای وعدههای بزرگ و حجیم، با کاهش فشار روی معده، به بهبود عملکرد دستگاه گوارش کمک میکند. وعدههای غذایی بزرگ، باعث پر شدن معده و ایجاد فشار اضافی روی عضلات معده شده که درد و ناراحتی معده را به دنبال دارد. با مصرف وعدههای کوچکتر و مکرر، معده فرصت بیشتری برای هضم غذا داشته و احتمال بروز بازگشت اسید معده به مری کاهش مییابد. این روش، به تثبیت سطح قند خون و انرژی بدن هم کمک میکند.
مصرف مایعات به اندازه کافی
نوشیدن آب و مایعات به اندازه کافی برای حفظ هیدراتاسیون بدن و بهبود عملکرد دستگاه گوارش بسیار مهم است. کمآبی، با افزایش غلظت اسید معده و تحریک دیوارههای معده، معده درد و ناراحتی را به دنبال خواهد داشت. مصرف منظم آب، به رقیق شدن اسید معده و بهبود هضم غذا کمک میکند. همچنین، مصرف مایعات گرم مانند چایهای گیاهی بدون کافئین، آرامش معده و کاهش التهاب را در پی دارد.
استفاده از گرما
قرار دادن کیسه گرم یا بطری آب گرم روی ناحیه معده، به تسکین درد معده کمک میکند. گرما با افزایش جریان خون در ناحیه مورد نظر و کاهش تنش عضلات معده، به تسکین درد و کاهش اسپاسمهای عضلانی کمک میکند. استفاده از کمپرس گرم، بهویژه برای تسکین دردهای ناشی از گاز، نفخ و قاعدگی موثر است. برای این کار، کیسه آب گرم یا بطری آب گرم را روی معده خود قرار داده و به مدت ۱۵ تا ۲۰ دقیقه نگه دارید. این روش ساده و موثر، به بهبود علائم گوارشی و ایجاد احساس آرامش بیشتر کمک میکند. برای کسب اطلاعات بیشتر از معده درد و علایم آن می توانید به مطلب معده درد (https://drdr.ir/mag/stomach-pain/ ) در سایت دکتردکتر(drdr.ir) مراجعه نمایید.
چه زمانی برای معده درد به دکتر مراجعه کنیم؟
معده درد، نشانهای از مشکلات مختلف گوارشی و غیرگوارشیست که در بسیاری از موارد نیاز به دریافت درمانهای پزشکی دارد. در صورت مواجهه با هر یک از شرایط زیر، به دکتر گوارش مراجعه کنید:
- درد شدید و ناگهانی
- درد مداوم و طولانی و بیشتر از چند روز
- تب بهعنوان نشانهای از عفونت یا التهاب
- تهوع و استفراغ شدید
- وجود خون در استفراغ یا مدفوع
- کاهش وزن بیدلیل
- مشکلات گوارشی مزمن مانند سوء هاضمه، نفخ یا یبوست مداوم
- درد معده همراه با علائم مشکلات قلبی همچون درد سینه، تنگی نفس و درد شانه و بازو
چنانچه درد معده شما شدید یا مداوم است و به هیچکدام از درمانهای معمول پاسخگو نیست، باید با مراجعه به دکتر گوارش، برای شناسایی علت درد و درمان مناسب اقدام کنید.
هر آنچه که به دستگاه گوارش ربط پیدا میکند، زیر نظر دکتر گوارش درمان میشود. پزشک متخصص گوارش نیز درست مانند دیگر متخصصین وظیفه دارد تا از زمان ویزیت بیمار تا انجام آزمایشهای مورد نیاز، تشخیص و درمان، در کنار بیمار بوده و او را همراهی کند.
https://drdr.ir/mag/stomach-pain/
