علائم انسداد روده در بزرگسالان و کودکان

انسداد روده که در اصطلاح پزشکی به آن ایلئوس هم گفته می‌شود، به وضعیتی اشاره دارد که در آن روده، چه روده کوچک و چه روده بزرگ، قادر به عبور دادن محتویات و مواد زائد به شکل طبیعی نیست. این انسداد می‌تواند به صورت کامل یا جزئی بوده و در هر نقطه‌ای از روده رخ دهد. انسداد روده یک وضعیت جدی است که نیازمند توجه فوری پزشکی است، زیرا عدم درمان به موقع می‌تواند منجر به عوارض خطرناکی شود.

علائم انسداد روده

علائم انسداد روده بسته به محل انسداد و شدت آن می‌تواند متفاوت باشد. با این حال، برخی از علائم شایع وجود دارند که می‌توانند نشان‌دهنده انسداد روده باشند. شناخت این علائم و مراجعه سریع به پزشک برای تشخیص و درمان مناسب، از اهمیت بالایی برخوردار است.

علائم انسداد روده در بزرگسالان

علائم انسداد روده در بزرگسالان می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• درد شکم: درد معمولاً به صورت متناوب و گرفتگی‌های شدید بروز می‌کند.
• تهوع و استفراغ: به خصوص استفراغ مکرر و حاوی صفرا یا مواد غذایی هضم نشده.
• نفخ شکم: احساس پری و تورم در ناحیه شکم به دلیل تجمع گاز و مایعات.
• یبوست: عدم دفع مدفوع یا دفع بسیار کم و سخت مدفوع.
• عدم دفع گاز: ناتوانی در دفع گاز روده.
• بی‌اشتهایی: از دست دادن اشتها و امتناع از خوردن غذا.
• تورم شکم: بزرگ شدن و سفت شدن شکم.

علائم انسداد روده در کودکان

علائم انسداد روده در کودکان ممکن است مشابه بزرگسالان باشد، اما برخی تفاوت‌ها نیز وجود دارد. علائم شایع در کودکان عبارتند از:

• گریه و بی‌قراری شدید: به خصوص در نوزادان، گریه‌های طولانی و غیرقابل تسکین.
• استفراغ: استفراغ جهنده یا حاوی صفرا به رنگ سبز یا زرد.
• عدم دفع مدفوع یا مدفوع غیرطبیعی: مدفوع نکردن برای چند روز، مدفوع سفت و دردناک، یا مدفوع ژله‌ای و خونی.
• تورم و سفتی شکم: شکم کودک متورم و سفت می‌شود.
• بی‌اشتهایی و امتناع از شیر خوردن: کاهش یا عدم تمایل به خوردن غذا یا شیر.

علت انسداد روده چیست؟

انسداد روده می‌تواند ناشی از عوامل مختلفی باشد، از جمله انسدادهای مکانیکی که مسیر روده را به طور فیزیکی مسدود می‌کنند و مشکلات عملکردی که بر حرکات روده تاثیر می‌گذارند.

شایع ترین علت انسداد روده

شایع‌ترین علت انسداد روده در بزرگسالان، چسبندگی‌های ناشی از جراحی‌های قبلی شکم است. این چسبندگی‌ها می‌توانند نوارهای بافتی باشند که اطراف روده را گرفته و باعث پیچ خوردگی یا انسداد آن شوند. فتق‌ها نیز از دیگر علل شایع انسداد روده هستند، به خصوص فتق‌هایی که در دیواره شکم ایجاد شده و بخشی از روده را به دام می‌اندازند.

دلایل دیگر انسداد روده

علاوه بر موارد ذکر شده، دلایل دیگری نیز می‌توانند منجر به انسداد روده شوند:

• تومورهای روده: تومورهای خوش‌خیم یا بدخیم در روده می‌توانند مسیر عبور مواد را مسدود کنند.
• بیماری‌های التهابی روده (IBD): بیماری‌هایی مانند کرون و کولیت اولسراتیو می‌توانند باعث تنگی و انسداد روده شوند.
• دیورتیکولیت: التهاب دیورتیکول‌ها (کیسه‌های کوچک در دیواره روده بزرگ) می‌تواند منجر به انسداد شود.
• انواژیناسیون: درهم‌روی روده که بیشتر در کودکان دیده می‌شود، بخشی از روده به داخل بخش دیگر فرو می‌رود و باعث انسداد می‌گردد.
• ولوولوس: پیچ خوردگی روده به دور خود که جریان خون را مختل کرده و باعث انسداد می‌شود.
• یبوست شدید و مدفوع سفت شده: در موارد نادر، تجمع مدفوع سفت شده می‌تواند منجر به انسداد شود.
• داروها: برخی داروها مانند داروهای ضد افسردگی و اپیوئیدها می‌توانند حرکات روده را کند کرده و در موارد خاص منجر به انسداد شوند.
• بیماری‌های زمینه‌ای: بیماری‌هایی مانند پارکینسون، فیبروز کیستیک، و برخی اختلالات الکترولیتی می‌توانند خطر انسداد روده را افزایش دهند.

انواع انسداد روده

انسداد روده بر اساس محل و شدت انسداد به انواع مختلفی تقسیم می‌شود.

انسداد روده کوچک

انسداد روده کوچک زمانی رخ می‌دهد که مسیر عبور مواد در روده باریک مسدود شود. این نوع انسداد می‌تواند ناشی از چسبندگی‌ها، فتق‌ها، تومورها یا بیماری‌های التهابی روده باشد. علائم انسداد روده کوچک معمولاً سریع‌تر و شدیدتر بروز می‌کنند، از جمله استفراغ اولیه و دردهای شکمی شدید.

انسداد روده بزرگ

انسداد روده بزرگ به انسداد در روده بزرگ اشاره دارد. علل شایع آن شامل تومورها، دیورتیکولیت، ولوولوس و یبوست شدید است. علائم انسداد روده بزرگ ممکن است به تدریج ظاهر شوند و شامل نفخ شدید، یبوست و درد شکم باشد. استفراغ در انسداد روده بزرگ ممکن است دیرتر رخ دهد.

انسداد جزئی روده

انسداد جزئی روده به این معنی است که مسیر روده به طور کامل مسدود نشده و هنوز مقداری از مواد می‌توانند عبور کنند. علائم انسداد جزئی ممکن است خفیف‌تر باشند و شامل درد شکم متناوب، نفخ و تغییر در عادات دفع مدفوع است. با این حال، انسداد جزئی نیز می‌تواند به مرور زمان بدتر شده و نیاز به درمان داشته باشد.

تشخیص انسداد روده

تشخیص انسداد روده معمولاً با معاینه فیزیکی و بررسی شرح حال بیمار آغاز می‌شود. پزشک به شکم گوش داده تا صداهای روده را بررسی کند و همچنین شکم را لمس می‌کند تا علائم نفخ، حساسیت یا توده را ارزیابی نماید. برای تشخیص دقیق‌تر و تعیین محل و علت انسداد، از روش‌های تصویربرداری و آزمایشگاهی زیر استفاده می‌شود:

• تصویربرداری با اشعه ایکس (رادیوگرافی): عکس ساده شکم می‌تواند به تشخیص انسداد و تجمع گاز و مایعات در روده کمک کند.
• سی‌تی‌اسکن شکم: سی‌تی‌اسکن با دقت بالاتری می‌تواند محل، نوع و علت انسداد را مشخص کند.
• سونوگرافی: سونوگرافی ممکن است در برخی موارد، به ویژه در کودکان، برای تشخیص انسداد استفاده شود.
• آزمایش خون: آزمایش خون برای بررسی علائم کم‌آبی، عدم تعادل الکترولیت‌ها و عفونت انجام می‌شود.
• کولونوسکوپی یا سیگموئیدوسکوپی: در مواردی که انسداد در روده بزرگ مشکوک باشد، این روش‌ها برای بررسی مستقیم روده بزرگ و احتمالا رفع انسداد جزئی استفاده می‌شوند.

درمان انسداد روده

درمان انسداد روده بستگی به نوع، محل و شدت انسداد دارد. هدف اصلی درمان، رفع انسداد و بازگرداندن عملکرد طبیعی روده است.

روش های درمان انسداد روده

روش‌های غیر جراحی:

• مایعات وریدی (سرم): برای جبران کم‌آبی و حفظ تعادل الکترولیت‌ها.
• لوله بینی-معده (NG tube): قرار دادن لوله‌ای از طریق بینی به معده برای تخلیه محتویات معده و روده و کاهش فشار.
• داروها: در برخی موارد، داروهایی برای کاهش تهوع و استفراغ یا تحریک حرکات روده ممکن است تجویز شوند.
• استنت‌گذاری: در موارد انسداد ناشی از تومورها یا تنگی‌ها، استنت (لوله کوچک فلزی یا پلاستیکی) ممکن است برای باز نگه داشتن مسیر روده قرار داده شود.

جراحی انسداد روده

در بسیاری از موارد انسداد روده، به خصوص انسداد کامل یا مواردی که به درمان‌های غیر جراحی پاسخ نمی‌دهند، جراحی ضروری است. انواع جراحی شامل:

• لاپاراتومی اکتشافی: باز کردن شکم برای بررسی و رفع انسداد.
• برداشتن بخش مسدود شده روده: در صورت وجود بافت آسیب‌دیده یا تومور، ممکن است بخشی از روده برداشته شود.
• رفع چسبندگی‌ها یا فتق: جراحی برای آزاد کردن چسبندگی‌ها یا ترمیم فتق که باعث انسداد شده‌اند.
• ایجاد استومی: در موارد خاص، ممکن است نیاز به ایجاد استومی (باز کردن قسمتی از روده به سطح پوست) باشد تا محتویات روده به خارج از بدن تخلیه شود.

درمان خانگی انسداد روده

هیچ درمان خانگی موثری برای رفع انسداد روده وجود ندارد و انسداد روده یک وضعیت اورژانسی پزشکی است که نیاز به درمان تخصصی دارد. درمان‌های خانگی که گاهی توصیه می‌شوند، مانند برخی دمنوش‌های گیاهی یا روغن‌های ماساژ، نمی‌توانند انسداد واقعی را برطرف کنند و ممکن است وضعیت را بدتر نمایند. در صورت مشکوک بودن به انسداد روده، مراجعه فوری به پزشک ضروری است.

عوارض انسداد روده

عدم درمان انسداد روده می‌تواند منجر به عوارض جدی و خطرناکی شود، از جمله:

• کم‌آبی شدید: به دلیل استفراغ و عدم جذب مایعات.
• عدم تعادل الکترولیت‌ها: اختلال در سطح مواد معدنی مهم مانند پتاسیم و سدیم.
• نکروز روده (مرگ بافت روده): قطع جریان خون به روده می‌تواند باعث مرگ بافت و گانگرن شود.
• سوراخ شدن روده (پارگی): فشار ناشی از انسداد می‌تواند باعث پارگی دیواره روده و نشت محتویات روده به داخل حفره شکم شود.
• پریتونیت: عفونت حفره شکم در اثر نشت محتویات روده.
• سپسیس: عفونت خون که می‌تواند تهدید کننده زندگی باشد.

پیشگیری از انسداد روده

پیشگیری کامل از انسداد روده همیشه ممکن نیست، زیرا برخی از علل آن قابل پیشگیری نیستند. با این حال، برخی اقدامات می‌توانند به کاهش خطر کمک کنند:

• مدیریت بیماری‌های زمینه‌ای: درمان و کنترل بیماری‌های التهابی روده، تومورها و سایر شرایطی که می‌توانند منجر به انسداد شوند.
• پیشگیری از یبوست: مصرف فیبر کافی، مایعات فراوان و ورزش منظم می‌تواند به جلوگیری از یبوست شدید کمک کند.
• مراقبت‌های بعد از جراحی: رعایت دستورالعمل‌های پزشک پس از جراحی شکم می‌تواند به کاهش خطر چسبندگی‌ها کمک کند.
• تشخیص و درمان زودهنگام: مراجعه به پزشک در صورت بروز علائم مشکوک و پیگیری درمان‌های توصیه شده می‌تواند از بروز عوارض جدی جلوگیری کند.

سوالات متداول

آیا انسداد روده خطرناک است؟

بله، انسداد روده یک وضعیت خطرناک و اورژانسی است که در صورت عدم درمان می‌تواند منجر به عوارض جدی مانند نکروز روده، سوراخ شدن روده، عفونت و حتی مرگ شود. تشخیص و درمان سریع بسیار حیاتی است.

آیا انسداد روده قابل پیشگیری است؟

پیشگیری کامل از انسداد روده همیشه ممکن نیست، اما با مدیریت بیماری‌های زمینه‌ای، پیشگیری از یبوست، و رعایت مراقبت‌های بعد از جراحی می‌توان خطر ابتلا به آن را کاهش داد. تشخیص زودهنگام و درمان نیز در پیشگیری از عوارض موثر است.

آیا انسداد روده با دارو درمان میشود؟

در برخی موارد انسداد جزئی روده، ممکن است با داروهایی که حرکات روده را تحریک می‌کنند و مایعات وریدی درمان انجام شود. اما در بسیاری از موارد، به خصوص انسداد کامل یا انسدادهای مکانیکی، جراحی برای رفع انسداد ضروری است.

چه زمانی برای انسداد روده باید به پزشک مراجعه کرد؟

در صورت مشاهده علائمی مانند درد شدید شکم، تهوع و استفراغ مکرر، نفخ شدید، یبوست طولانی مدت یا عدم دفع گاز، باید فورا به پزشک مراجعه کرد. این علائم می‌توانند نشان‌دهنده انسداد روده باشند و نیاز به بررسی و درمان فوری دارند.