علائم و نشانه های پارگی دیسک کمر

احساس درد شدید در ناحیه کمر که به پاها نیز انتشار پیدا می‌کند، می‌تواند بسیار نگران‌کننده باشد. این درد که اغلب با بی‌حسی، گزگز و ضعف عضلانی همراه است، می‌تواند نشانه‌ای از علائم پارگی دیسک کمر باشد. دیسک‌های بین مهره‌ای نقش مهمی در انعطاف‌پذیری و تحمل وزن بدن دارند و دیسک کمر پاره شده می‌تواند فشار زیادی بر اعصاب نخاعی وارد کند و منجر به بروز این علائم آزاردهنده شود. در این مقاله به بررسی جامع علائم پارگی دیسک کمر، علل، روش‌های تشخیص و راهکارهای درمانی آن می‌پردازیم تا به شما در درک بهتر این مشکل و مدیریت آن کمک کنیم.

پارگی دیسک کمر چیست

ستون فقرات از مهره‌هایی تشکیل شده که توسط دیسک‌های بین مهره‌ای از هم جدا می‌شوند. این دیسک‌ها ساختاری بالشتک مانند دارند و از یک هسته نرم و ژله‌ای به نام نوکلئوس پالپوسوس و یک لایه بیرونی سخت‌تر به نام آنولوس فیبروسوس تشکیل شده‌اند. پارگی دیسک کمر زمانی اتفاق می‌افتد که لایه بیرونی دیسک دچار آسیب شده و هسته ژله‌ای به بیرون نشت کند. این بیرون زدگی می‌تواند به اعصاب نخاعی و ریشه‌های عصبی فشار وارد کرده و باعث ایجاد علائم مختلفی شود.

علائم شایع پارگی دیسک کمر

علائم پارگی دیسک کمر بسته به محل و شدت پارگی متفاوت است، اما شایع‌ترین آن‌ها عبارتند از:

درد کمر و پا

درد، علامت اصلی پارگی دیسک کمر است. این درد معمولاً در ناحیه کمر شروع شده و به باسن، ران و ساق پا انتشار پیدا می‌کند. درد ناشی از پارگی دیسک کمر اغلب تیز، سوزاننده یا تیرکشنده توصیف می‌شود و ممکن است با حرکت، سرفه یا عطسه تشدید شود. به این درد که به پا انتشار پیدا می کند، سیاتیک نیز گفته می شود.

بی حسی و گزگز

فشار دیسک پاره شده بر روی اعصاب می‌تواند باعث ایجاد بی حسی و گزگز در پاها و انگشتان شود. این حس معمولاً در ناحیه‌ای که توسط عصب تحت فشار عصب‌دهی می‌شود، احساس خواهد شد. بی حسی و گزگز می‌تواند به صورت موقت یا مداوم باشد.

ضعف عضلانی

در موارد شدیدتر، فشار بر اعصاب می‌تواند منجر به ضعف عضلات پا شود. این ضعف ممکن است به صورت مشکل در بلند کردن پا از زمین، راه رفتن یا ایستادن طولانی مدت خود را نشان دهد. ضعف عضلانی نشان دهنده فشار قابل توجه بر روی عصب است و نیاز به توجه فوری دارد.

اختلال در رفلکس ها

پارگی دیسک کمر می‌تواند بر رفلکس‌های تاندون‌های عمقی در زانو و مچ پا تاثیر بگذارد. پزشک با بررسی رفلکس‌ها می‌تواند به وجود فشار عصبی و محل احتمالی پارگی دیسک پی ببرد. کاهش یا از بین رفتن رفلکس‌ها می‌تواند نشانه‌ای از آسیب عصبی ناشی از پارگی دیسک باشد.

علت بروز علائم پارگی دیسک کمر

علت اصلی پارگی دیسک کمر، فرسایش و تخریب تدریجی دیسک‌ها در اثر افزایش سن است. با گذشت زمان، دیسک‌ها آب خود را از دست داده و انعطاف‌پذیری آن‌ها کاهش می‌یابد و در نتیجه آسیب‌پذیرتر می‌شوند. بلند کردن اجسام سنگین به روش نادرست، حرکات ناگهانی و چرخشی، ضربه به کمر، اضافه وزن و چاقی، و نشستن طولانی مدت در وضعیت نامناسب از دیگر عواملی هستند که می‌توانند خطر پارگی دیسک کمر را افزایش دهند.

عوامل تشدید کننده علائم پارگی دیسک کمر

برخی عوامل می‌توانند علائم پارگی دیسک کمر را تشدید کنند. این عوامل شامل:

• فعالیت‌های بدنی سنگین: انجام فعالیت‌هایی که فشار زیادی به کمر وارد می‌کنند، مانند بلند کردن اجسام سنگین یا ورزش‌های پر برخورد.
• وضعیت بدنی نامناسب: نشستن یا ایستادن طولانی مدت در وضعیت نامناسب، قوز کردن و خم شدن مکرر.
• اضافه وزن و چاقی: افزایش وزن، فشار بیشتری به دیسک‌های کمر وارد می‌کند.
• استرس و تنش: استرس می‌تواند عضلات کمر را منقبض کرده و درد را تشدید کند.
• آب و هوا: تغییرات آب و هوایی و سرد شدن هوا ممکن است باعث افزایش درد در برخی افراد شود.

چگونه علائم پارگی دیسک کمر تشخیص داده می شود

تشخیص پارگی دیسک کمر معمولاً با ترکیبی از معاینه فیزیکی و تست‌های تصویربرداری انجام می‌شود.

معاینه فیزیکی

پزشک در معاینه فیزیکی، ابتدا به بررسی سابقه پزشکی بیمار و شرح علائم او می‌پردازد. سپس دامنه حرکتی کمر، قدرت عضلات، رفلکس‌ها و حس لامسه بیمار را ارزیابی می‌کند. تست‌های خاصی مانند تست بالا بردن پای صاف (SLR) نیز ممکن است برای بررسی تحریک عصب سیاتیک انجام شود. این معاینات به پزشک در تعیین محل احتمالی پارگی دیسک و شدت آسیب عصبی کمک می‌کند.

تست های تصویربرداری

برای تایید تشخیص و بررسی دقیق‌تر وضعیت دیسک و اعصاب، از تست‌های تصویربرداری استفاده می‌شود. MRI (تصویربرداری رزونانس مغناطیسی) بهترین روش تصویربرداری برای تشخیص پارگی دیسک کمر است، زیرا تصاویر دقیقی از بافت‌های نرم از جمله دیسک‌ها و اعصاب ارائه می‌دهد. سی تی اسکن و رادیوگرافی (اشعه ایکس) نیز ممکن است در برخی موارد برای بررسی ساختار استخوانی ستون فقرات و رد سایر علل احتمالی درد کمر تجویز شوند.

راه های درمان علائم پارگی دیسک کمر

درمان علائم پارگی دیسک کمر بستگی به شدت علائم و میزان آسیب عصبی دارد. در بسیاری از موارد، درمان‌های غیر جراحی موثر بوده و به بهبود علائم کمک می‌کنند. اما در موارد شدیدتر، ممکن است جراحی ضروری باشد.

درمان های غیر جراحی

درمان‌های غیر جراحی خط اول درمان پارگی دیسک کمر هستند و شامل موارد زیر می‌شوند:

• استراحت: استراحت کوتاه مدت می‌تواند به کاهش التهاب و درد کمک کند، اما استراحت طولانی مدت توصیه نمی‌شود، زیرا می‌تواند باعث ضعف عضلات شود.
• دارو درمانی: داروهای ضد درد غیراستروئیدی (NSAIDs) مانند ایبوپروفن و ناپروکسن، داروهای شل کننده عضلات و داروهای ضد درد عصبی مانند گاباپنتین و پرگابالین ممکن است برای تسکین درد و التهاب تجویز شوند.
• فیزیوتراپی: فیزیوتراپی نقش مهمی در بهبود علائم پارگی دیسک کمر دارد. تمرینات تقویتی و کششی، تکنیک‌های دستی و آموزش وضعیت بدنی مناسب از جمله روش‌های فیزیوتراپی هستند که به کاهش درد، بهبود عملکرد و پیشگیری از عود علائم کمک می‌کنند.
• تزریق استروئید اپیدورال: تزریق استروئید به فضای اپیدورال اطراف نخاع می‌تواند به کاهش التهاب و درد شدید کمک کند. این روش معمولاً برای تسکین کوتاه مدت درد و بهبود عملکرد قبل از شروع فیزیوتراپی استفاده می‌شود.

درمان های جراحی

جراحی معمولاً زمانی در نظر گرفته می‌شود که درمان‌های غیر جراحی موثر نبوده و علائم بیمار شدید و ناتوان کننده باشد. همچنین در مواردی که ضعف عضلانی پیشرونده یا اختلال در عملکرد مثانه و روده وجود داشته باشد، جراحی ضروری است. انواع مختلفی از جراحی برای پارگی دیسک کمر وجود دارد که شایع‌ترین آن‌ها دیسککتومی (برداشتن دیسک پاره شده) است. جراحی با هدف برداشتن فشار از روی عصب و تسکین درد و علائم انجام می‌شود.

چه زمانی برای علائم پارگی دیسک کمر به پزشک مراجعه کنیم

در صورت تجربه هر یک از علائم زیر، مراجعه به پزشک ضروری است:

• درد شدید و مداوم کمر که به پاها انتشار پیدا می‌کند.
• بی حسی، گزگز یا ضعف عضلانی در پاها.
• اختلال در کنترل ادرار یا مدفوع.
• دردی که با درمان‌های خانگی بهبود نمی‌یابد.

تشخیص و درمان زودهنگام پارگی دیسک کمر می‌تواند از پیشرفت علائم و بروز عوارض جدی جلوگیری کند.

پیشگیری از بروز علائم پارگی دیسک کمر

با رعایت نکات زیر می‌توان خطر بروز علائم پارگی دیسک کمر را کاهش داد:

• حفظ وزن مناسب: اضافه وزن و چاقی فشار بیشتری به دیسک‌های کمر وارد می‌کند.
• تقویت عضلات کمر و شکم: عضلات قوی کمر و شکم از ستون فقرات حمایت می‌کنند. انجام ورزش‌های منظم مانند پیاده‌روی، شنا و یوگا توصیه می‌شود.
• رعایت اصول صحیح بلند کردن اجسام: هنگام بلند کردن اجسام سنگین، از زانوها و لگن خم شوید و کمر خود را صاف نگه دارید. از چرخاندن کمر هنگام بلند کردن اجسام خودداری کنید.
• بهبود وضعیت بدنی: هنگام نشستن و ایستادن، وضعیت بدنی صحیح را حفظ کنید. از قوز کردن و خم شدن طولانی مدت خودداری کنید.
• ترک سیگار: سیگار کشیدن باعث کاهش خونرسانی به دیسک‌ها و افزایش خطر تخریب آن‌ها می‌شود.

چه علائمی نشان دهنده پارگی دیسک کمر است؟

درد کمر که به پاها انتشار پیدا می‌کند، بی حسی و گزگز در پاها، ضعف عضلانی و اختلال در رفلکس‌ها از علائم شایع پارگی دیسک کمر هستند. این علائم بسته به محل و شدت پارگی متفاوت است.

آیا پارگی دیسک کمر باعث درد سیاتیک می شود؟

بله، پارگی دیسک کمر یکی از علل شایع درد سیاتیک است. بیرون زدگی دیسک می‌تواند به عصب سیاتیک فشار وارد کرده و باعث ایجاد درد در ناحیه باسن، ران و ساق پا شود.

چه تست هایی برای تشخیص پارگی دیسک کمر انجام می شود؟

معاینه فیزیکی توسط پزشک، تست‌های تصویربرداری مانند MRI، سی تی اسکن و رادیوگرافی از جمله روش‌های تشخیص پارگی دیسک کمر هستند. MRI دقیق‌ترین روش تصویربرداری برای تشخیص این عارضه است.

آیا استراحت برای بهبود علائم پارگی دیسک کمر کافی است؟

استراحت کوتاه مدت می‌تواند به کاهش درد و التهاب کمک کند، اما استراحت طولانی مدت توصیه نمی‌شود. استراحت بیش از حد می‌تواند باعث ضعف عضلات و تشدید علائم شود و بهتر است با نظر پزشک فعالیت‌های مناسب را شروع کرد.

چه ورزش هایی برای بهبود علائم پارگی دیسک کمر مناسب است؟

ورزش‌های تقویتی و کششی تحت نظر فیزیوتراپ، مانند پیاده‌روی، شنا، یوگا و تمرینات مخصوص عضلات کمر و شکم، می‌توانند به بهبود علائم پارگی دیسک کمر کمک کنند. از انجام ورزش‌های سنگین و پرفشار خودداری کنید.