اختلال وسواس چیست؟ انواع، علائم و روش های درمان

اختلالات روانی انواع مختلفی دارند که افراد ممکن است در هر سن و سالی دچار آن شوند و زندگی برایشان سخت شود. از انواع اختلالات می توانیم به اضطراب، افسردگی، پنیک اتک، وسواس و … اشاره کنیم. در این نوشتار می خواهیم به بررسی کامل اختلال وسواس بپردازیم.

بیماری وسواس به یک سری از افکار مزاحم گفته می شود که به صورت مدام در ذهن تکرار می شوند. درحالی که فرد آگاهی دارد این فکرها غیر منطقی هستند اما احساس می کند قادر به کنترل کردن آن ها نیست. این موضوع می تواند منجر به ایجاد حس ترس و اضطراب نیز شود. گاهی این افکار خود به خود از بین می روند و مشکلی ایجاد نمی کنند اما گاهی به قدری زیاد می شوند که زندگی انسان ها را مختل می کنند و مانع انجام کارهای روزانه می شوند. در این صورت برای درمان وسواس حتما باید به یک پزشک متخصص مراجعه شود.

اگر بخواهیم به صورت کلی انواع وسواس را بررسی کنیم باید بگوییم که این بیماری دو نوع دارد و شامل وسواس فکری و عملی می شود. وسواس فکری درواقع تصاویر ناخوشایند و احساساتی مانند نگرانی، ترس و تردید در انجام کارها است که به صورت ناخواسته به ذهن شخص خطور می کند. وسواس عملی یا اجباری زمانی رخ می دهد که شخص برای از بین بردن احساس ناراحتی، به صورت فیزیکی کاری را بارها بدون دلیل انجام دهد و هر بار پس از انجام، ذهن اش به او بگوید که دوباره باید آن را انجام دهد.

زمانی که فردی به وسواس عملی مبتلا می شود ممکن است ابتدا از انجام کارهای تکراری احساس رضایت داشته باشد و با انجام آن کارها ذهن خود را آرام کند. اما به مرور زمان این احساس رضایت از بین می رود و او هر چقدر که کار را تکرار می کند تا احساس خوبی پیدا کند، نتیجه ای نمی گیرد. برای اینکه متوجه شوید اختلال وسواس چیست، چه علائمی دارد و چگونه ایجاد می شود، تا انتهای این مطلب همراه ما باشید.

معرفی انواع وسواس فکری

وسواس فکری انواع مختلفی دارد که یک شخص می تواند به یکی از آن ها و یا حتی همه نوع های آن مبتلا شود.

فکر کردن به رفتارهای انجام شده

در این وسواس فرد دائم به این فکر می کند که آیا کاری که انجام داده صحیح بوده یا اشتباه کرده است. برای مثال بعد از تصمیم گرفتن درمورد مسئله ای، مدام در مورد درستی و غلط بودن آن شک می کند.

ترس از مرگ

از دیگر انواع وسواس فکری، ترس از مرگ است. فرد همیشه اضطراب دارد که خودش یا نزدیکانش فوت کنند. ممکن است حتی در ذهن خود بارها مرگ خود و سایرین را تصور کند بدون اینکه بتواند این تصورات را از بین ببرد.

وسواس صدمه

یکی از سخت ترین نوع های این بیماری، وسواس صدمه است؛ فرد بدون اینکه دلیلی داشته باشد، استرس دارد که به دیگران یا خود صدمه بزند. برای مثال ممکن است با دیدن یک چاقو این فکر در ذهنش تکرار شود که چاقو را بردارد و به خودش یا عزیزانش آسیب برساند که این افکار موجب آشفتگی ذهنی او می شود.

وسواس سلامتی

یکی از انواع وسواس، مربوط به سلامتی می شود. با ابتلا به این بیماری، فرد همیشه نگران است که خودش یا عزیزانش دچار بیماری سخت و لاعلاجی شوند.

افکار جنسی

فردی که دچار این بیماری است، دائم در ذهنش رابطه های جنسی ممنوعه مانند رابطه خشن، رابطه با کودکان و نزدیکانش را تصور می کند.

وسواس مذهبی

شخص  همواره نگران این موضوع است که اعتقادات مذهبی اش را از دست بدهد.

بررسی انواع وسواس عملی

اختلال وسواس عملی برخلاف وسواس فکری نمود ظاهری دارد و شامل موارد زیر می شود.

وسواس دستشویی و شستشوی مکرر

در این بیماری فرد همواره در حال حمام کردن یا شستشوی دست هایش است و هرچقدر این کار را انجام می دهد گمان می کند که هنوز آلوده است و نیاز به شستشو دارد. همچنین ممکن است شخص مدام محیط اطراف خود مانند وسایل خانه را بشوید، برای مثال هر بار که مهمانی به خانه می آید، تمام لوازم خانه را شسته و ضد عفونی کند.

اختلال دزدی یا کلپتومانیا

گاهی دیده می شود که اشخاص قصدی مانند سودجویی یا انتقام ندارند اما مرتکب سرقت می شوند.

چک کردن مداوم

• تماس دائم با عزیزان برای باخبر شدن از سلامتی شان
• چک کردن قفل درب ها، شیر گاز، چراغ ها، لوازم برقی و…
• بررسی سلامتی بدن با مراجعه به پزشک و انجام آزمایش های مکرر
• یادآوری خاطرات گذشته

وسواس احتکار

از دیگر انواع وسواس می توان به احتکار اشاره کرد. اشخاصی که به این بیماری مبتلا هستند نمی توانند وسایلی را که به آن ها نیاز ندارند دور بی اندازند. برای مثال ممکن است تمام آگهی های تبلیغاتی یا اشیاء قدیمی را نگه داری کنند؛ چراکه نگران این هستند که روزی به آن ها نیاز پیدا کنند.

وسواس کندن پوست یا درماتیلومینیا

در این اختلال روانی فرد همیشه پوست بدن خود مانند پوست زخم ها، لب و دور لب را می کند به حدی که موجب خون ریزی یا عفونت شود.

اختلال وسواس تقارن

در اختلال تقارن شخص سعی می کند همه چیز در حالت منظم و متقارن قرار بگیرند. برای مثال باید قفسه کتاب ها را همیشه مرتب کند یا اگر قاب عکسی روی دیوار کج قرار گرفته باشد نمی تواند آن را تحمل کند و باید آن را به صورت صاف قرار دهد.

آیا کودکان به وسواس مبتلا می شوند؟

در جواب باید بگوییم بله ممکن است کودکان به انواع وسواس دچار شوند. این مشکل اغلب به دلیل مسائل تربیتی توسط پدرها و مادرها رخ می دهد. اگر کودکتان علائم زیر را دارد بهتر است که با یک پزشک برای درمان او مشورت کنید.

• شستشوی مکرر و طولانی دست و صورت
• ترس از بهم ریختگی اشیاء
• صرف زمان زیاد برای تکالیف مدرسه

علت وسواس

وسواس می تواند به علت دلایل زیر در افراد بروز کند:

• عوامل ژنتیکی: گاهی ممکن است این بیماری به صورت ارثی در بین بسیاری از افراد یک خانواده ایجاد شود.
• استرس: ترس و نگرانی یکی از دلایل ابتلا به انواع وسواس است.
• بیماری های خود ایمنی: عفونت استرپتوکوکی می تواند شخص را به وسواس مبتلا کند.

علائم وسواس

کسی که دچار وسواس باشد معمولا دارای علائم زیر است. البته در  بعضی موارد ممکن است فرد علائمی نداشته باشد اما دچار این بیماری باشد و نیاز به درمان وسواس داشته باشد.

• تفکر مدام: این افراد معمولا مدام در حال فکر کردن هستند.
• اضطراب: یکی دیگر از نشانه های افراد مبتلا به وسواس، اضطراب و استرس است به خصوص در افرادی که وسواس عملی دارند و انجام کار مورد نظرشان را متوقف می کنند.
• عدم انجام وظایف: این اشخاص دیگر قادر نیستند که مسئولیت های خودشان را انجام بدهند. برای مثال دیگر نمی توانند سر کار بروند.
• روابط ناموفق: معمولا شخصی که مبتلا به وسواس باشد در ارتباطات خود با خانواده، دوستان و شریک عاطفی اش دچار مشکل می شود و نمی تواند روابط خود را به خوبی مدیریت کند.
• کاهش عزت نفس: از آنجایی که در این بیماری افراد نمی توانند کارها و افکار خود را کنترل کنند، دچار احساس ناتوانی می شوند و این موضوع باعث می شود که عزت نفس آنان نیز کم شود.
• احساس خجالت و تنهایی: افرادی که دچار اختلال وسواس هستند ممکن است از این بیماری و از کارهای خود خجالت بکشند یا به این دلیل که مجبور نشوند کارهای وسواسی خود را ترک کنند، انزوا و تنهایی را به عنوان سبک زندگی شان انتخاب کنند.

درمان بیماری وسواس

اگر شما هریک از نشانه هایی را که بررسی کردیم دارید، بهتر است که هرچه زودتر به یک پزشک مراجعه کنید تا این بیماری متوقف شود. اگر درمان آن را به تاخیر بی اندازید، وسواس می تواند افزایش یابد و آسیب بیشتری به روان شما وارد کند. نکته مهمی که باید به آن توجه کنید این است که حتما یک پزشک کاربلد را برای درمان خود انتخاب کنید؛ چراکه اگر درمان وسواس شما اصولی نباشد نه تنها بیماری درمان نمی شود بلکه ممکن است وخیم تر نیز شود.