تغذیه سالم

عسل و خواص آن

عسل (honey) چیست؟ عسل یکی از مفیدترین ماده‌های غذایی محسوب می شود که در طب سنتی و علمی نیز به خواص آن اشاره بسیار شده است. وقتی صحبت از خواص عسل می کنیم، منظورمان همان عسل های طبیعی از دامنه های سبلان است که زنبورهای تپل و دوست داشتنی برایمان آماده می کنند. نه آن آب و شکرهایی که در بازار به اسم عسل به دست مان می دهند. اگر می خواهید بدانید انگبین چیست و از خواص و مضرات آن به طور کامل باخبر شوید، در این مطلب همراه ما باشید.

عسل چیست؟

زمانی که مشغول سفر و محو طبیعت گردی در گردنه های اردبیل و کوه های سبلان تبریز هستید، در هر قسمت از دشت وسیعی که روبرویتان است، امکانات پرورش زنبور عسل را می بینید. انگبین یک نوع ماده غذایی و شاید بهتر باشد بگوییم یک اکسیر طبیعی بوده که در طول تاریخ به عنوان غذا و دارو مورد استفاده قرار گرفته است. عسل، حاصل شهد محتوای قند گیاهان بوده که توسط زنبور جمع آوری شده است. قدمت این ماده غذایی مفید تا چهار هزار سال پیش هم می رسد.

تاریخچه عسل

از زمان های دور عسل همنشین انسان ها بوده است. جالب این که در گذشته در مصر و یونان مرده های خود را با عسل مومیایی می کردند. حتی شواهد نشان می دهد که اسکندر مقدونی هم جسدش با عسل مومیایی شد. کاربرد عسل به ۲۲۰۰ تا ۲۶۰۰ سال قبل از میلاد مسیح می رسد. بقراط هم در ۲۵۰۰ سال پیش از خواص عسل گفت که هم به عنوان دارو و هم به عنوان غذا از عسل می توان استفاده کرد. مصریان باستان انگبین را به عنوان پیشکش و هدیه ای به خدایان خود تقدیم می کردند. چندین سال بعد یعنی در دوران هخامنشیان زنبور در ایران رواج پیدا کرد که مردم از آن به جای شکر و مواد قندی استفاده می کردند. حتی ابوعلی سینا نیز در کتاب قانون خود، نسخه های طبی زیادی همراه با آن بیان کرده است. در کتاب های دینی، انجیل و قرآن نیز از عسل یاد شده است.

عسل در ادیان مختلف

عسل جایگاه ویژه ای در تمام کتاب های دینی و در ادیان مختلف داشته است. در دین اسلام و در کتاب قرآن سوره ای به نام نحل یا زنبور آورده شده است که در آن به خلقت زنبور و جایگاه عسل اشاره شده است. از همان ابتدا در مصر باستان که از آن به عنوان پیشکشی به خدایان استفاده می شد و یا برای مومیایی کردن مردگان، عسل کاربرد زیادی داشت.

در کتاب مذهبی یهودی ها راجع به سرزمین موعود این‌طور نوشته شده است که در آن نهرهایی از شیر و عسل جاری است. همچنین در دین مسیحیت، در انجیل به عنوان «هدیه ای گران‌بهای طبیعت» یاد شده است.

مراحل تولید عسل

شاید برایتان جالب باشد این عسل خوراکی که در حال حاضر به راحتی در دسترس ما قرار می گیرد چه مراحل عجیبی را پشت سر می گذارد و تبدیل به این شیشه های عسل می شود.

مراحل تولید عسل
مراحل تولید عسل

برای تولید ۴۵۰ گرم عسل، حدود ۶۰ هزار زنبور بسیج می شوند و به دو میلیون گل سر می زند تا شهد کافی را برای تولید عسل داشته باشند. این فرایند زمان بری که توسط زنبورها انجام می شود، روالی را طی می کند که در ادامه به آن اشاره کردیم:

زنبورهای عسل دو معده دارند که شهدی را که از گل ها می مکند، درون یکی از این معده ها ذخیره کرده و با معده دیگر غذا و گرده گل را هضم می کنند. در معده ای که از شهد گل ها مراقبت می کنند، این شهد با آنزیم ها ترکیب شده و هر زنبور این ترکیب را درون دهان زنبور دیگر بالا می آورد! در اصل، زنبورهای مزرعه، این شهد را به زنبورهای کارگر می دهند. فرایندی بسیار طبیعی و البته جالب که باعث می شود بخشی از شهد هضم شود. به این ترتیب عسلی که درون زنبور ذخیره شده با پرواز او و باردهی به شهد، پربار شده و برای غلیظ تر کردن از آن استفاده می کنند.

سپس درون سلول زنبور عسل مایع دیگری برای مهر و موم کردن شهد ترشح می شود که در واقع تبدیل به همان موم عسل می شود. همزمان با بال زدن زنبورها رطوبت از این شهد عسلی خارج می شود. بعد از اینکه شهد خشک شد، درب سلول ها را با موم می بندند و در نهایت انسان از راه می رسد و موم عسل ها را برمی دارد.

ترکیبات عسل

اما بیایید با هم بررسی کنیم که در این ماده شیرین و خوشمزه ای که در دهان مان آب می شود، چه ترکیباتی به کار رفته است که این همه از خواص آن می گویند.

ترکیبات عسل
ترکیبات عسل

بسته به نوع تغذیه زنبور عسل و گلی که از آن استفاده کرده است، میزان درصد مواد تشکیل دهنده آن متفاوت است. به همین دلیل است که میزان کش آمدن، طعم و رنگ هر نوع عسل با هم متفاوت است؛ اما به طور کلی عسل ها از ترکیباتی شامل مواد زیر به وجود آمدند:

  • قند: ۲۴ نوع قند در عسل به کار رفته است که این نسبت در عسل های مختلف، متفاوت است. نوع قندی که در آن به کار رفته می تواند تعیین کننده طعم و خواص آن عسل باشد. قندهای گلوکز و فروکتوز، از بیشترین میزان قندی است که به انگبین طعم و وزن می دهد. هر عسلی که میزان فروکتوز آن بیشتر از گلوکوز باشد، شیرین تر بوده و سریع تر متبلور می شود.
  • آب: ترکیب دیگری که در عسل به کار رفته و حدود ۱۷ درصد عسل را تشکیل داده، آب است.
  • آنزیم ها: زمانی که زنبورها، شهد را به عسل تبدیل می کنند، همچنین حین جابه جایی عسل از زنبوری به زنبور دیگر، در قسمتی به نام هیپوفارنکس در زنبور عسل، این شهد با آنزیم هایی مانند اینورتاژ، آمیلاز، گلوکزاکسیداز، کاتالاز و … ترکیب می شود.
  • اسید: اسیدهای آلی که در ترکیبات عسل به کار رفته از جمله اسید گلوکونیک، اسید چرب و اسید آمینه باعث رنگ گرفتن آن می شود. یعنی هر چقدر میزان اسیدی بودن آن بیشتر باشد، عسل تیره تر بوده و مقاومت آن در برابر تخمیر بیشتر می شود. به همین دلیل است که عسل ماندگاری بسیار بالایی دارد و شما می توانید روزها و ماه ها، آن را درون کابینت خانه تان نگهداری کنید، بدون اینکه نگران خراب شدن آن شوید.
  • ویتامین: در ترکیبات عسل ویتامین انواع ویتامین های آ، ب، دی، کا، ریبوفلاوین، اسید فولیک، پیریدوکسین، بیوتین و ویتامین سی وجود دارد.
  • مواد معدنی: در انواع عسل مواد معدنی چون پتاسیم، منیزیوم، کلسیم، آهن، فسفر، سدیم، منگنز، ید، روی، لیتیوم، کبالت، نیکل، کادمیوم، مس، کروم، باریم، آرسنیک و نقره به کار رفته است.
با این میان‌وعده‌ها هرگز دوباره چاق نمی‌شوی!

محصولات عسل

شاید به جز عسل، محصولات و فرآورده‌ های دیگر آن چندان به چشم نیاید؛ اما جالب است بدانید عسلی که از زنبور عسل گرفته می شود، تنها یکی از فراورده های این موجود مفید است. زنبور عسل فراورده های دیگری نیز دارد که در پزشکی و صنعت و مواد غذایی کاربرد دارد. در ادامه به آن اشاره خواهیم کرد:

بره موم

بره موم از جوانه گل و برگ توسط زنبور عسل جمع آوری می شود. این بره، ترکیبی از موم و رزین است. برای تهیه بره موم، زنور، رزینی که در محافظ گرده گل و برگ است، تراشیده و آن را با ساق پاهای عقبی خود جا به جا می کند.

بره موم چیست
بره موم چیست

این فراورده دارای کاربردهای درمانی از جمله تسکین دندان درد، درمان زخم و سوختگی، درمان تبخال، پیشگیری از ریزش مو … کاربرد دارد.

ژل رویال

این ژل در واقع غذای سلطنتی زنبورهای ملکه است که زنبورهای کارگر برای آن ها و لاروها ترشح می کنند. برای به دست آوردن این ژل، تنها در صورتی می توان آن را برداشت کرد که به مقدار زیادی ترشح شود.

ژل رویال چیست
ژل رویال چیست

در این صورت، لاروها نمی توان همه آن را مصرف کنند. در نتیجه در سلول زنبور ملکه، جمع می شود.

موم

موم در درمان زگیل، نقر و دردهای روماتیسمی کاربرد زیادی دارد. حتی در شمع سازی نیز از موم استفاده می شود.

گرده گل

گرده گل از مشکلات کبدی گرفته تا درمان یبوست و ناباروری و پروستات، می تواند یکی از مفیدترین محصولات زنبور عسل باشد. گرده های گل دانه های ریزی هستند که اگر آن را در فریزر نگهداری نکنید، خیلی سریع ممکن است ارزش غذایی و دارویی خود را از دست دهد.

گرده گل چیست
گرده گل چیست

ویژگی های عسل

تصور کنید بعد از آگاهی از خواص عسل با کلی امید و آرزو یک شیشه انگبین می‌خرید. هر روز و هرشب آن را میل می کنید ولی دریغ از اینکه اثری داشته باشد. مسلماً عسلی که میل کردید، جز آب و شکر چیزی نیست! قبل از هر چیز در نظر داشته باشید بهترین راه تشخیص عسل، تشخیص آن در آزمایشگاه است

عسل های طبیعی در ابتدای برداشت بوی مطبوعی دارند که البته فرار است. با وجود اسانس های ترکیه ای که از بوی عسل گرفته شده، برخی افراد با اضافه کردن این اسانس به عسل دست ساز، آن را عطردار می کنند تا قابل تشخیص نباشد.

اکثر عسل های طبیعی را زمانی که میل می کنید، گلویتان را می زند. در حالی که عسل های قلابی تنها شیرین هستند و گلو را نمی زد. نمی توان گفت این یک ویژگی قطعی است چون نسبت به زنبور و گلی که از آن تغذیه کرده ممکن است قند فروکتوز، گل و شهد متفاوتی داشته باشد با این حال اکثر عسل های طبیعی چنین ویژگی را دارند.

عسل طبیعی را به مقدار زیادی نمی توانید میل کنید. به خصوص با شکم خالی قبل از صبحانه، میل کردن مقدار زیادی از آن دل تان را می زند و حال تان را بد می کند. در حالی که عسل های شکری این ویژگی را ندارند.

رنگ عسل

رنگ عسل به عوامل زیادی بستگی دارند اما عسل های شکری معمولاً به رنگ زرد روشن هستند. البته برخی از انگبین های قلابی را می توان با اضافه کردن افزودنی هایی به رنگ تیره درآورد با این حال مزه آب‌نبات می دهد. در نظر داشته باشید که پایین بودن ساکاروز یک عسل به معنای طبیعی بودن آن نیست؛ اما خودتان را اذیت نکنید. از همان ابتدا از یک جای معتبر و مطمئن خریداری کنید و خیال خودتان ر راحت کنید.

میزان چسبندگی

عسلی که تازه استخراج می شود، مایع چسبناکی دارد. این چسبندگی به آب و مواد موجود در عسل بستگی دارد.

غلظت عسل

غلظت عسل چندان معیاری مفیدی برای طبیعی یا مصنوعی بودن آن نیست. غلظت آن به دو عامل میزان آب موجود و دمای محیط بستگی دارد؛ بنابراین عسل ممکن است در تابستان که هوا گرم تر است نسبت به زمستان بیشتر کش بیاید که این به معنای مصنوعی بودن آن نیست.

رطوبت عسل

رطوبت عسل به شرایط آب و هوایی و رطوبت اصلی شهدی که زنبور خورده است، بستگی دارد. این رطوبت ممکن است بعد از برداشت کندو و استخراج آن تغییر کند. رطوبت یکی از مهم ترین عواملی است که در کیفیت آن، شکر زدن و غلظت عسل تأثیر می گذارد.

انواع عسل

عسل ها دو دسته هستند: چند گل و تک گل. به عسل هایی که زنبور برای تهیه آن از چند گیاه متنوع استفاده کرده باشد، عسل چند گیاه می گویند و در صورتی که زنبور تنها از یک نوع گل و گیاه استفاده کرده باشد، به آن عسل تک گل می گویند که نام آن گیاه خاص را روی آن می گذارند. البته منظور از گیاه، شهد غالبی است که در آن وجود دارد؛ مثلاً عسل یونجه زار منظور عسلی است که از یونجه زارها برداشت می شود. عسل های تک گل در ایران محبوبیت بیشتری دارد که در ادامه با انواع آن آشنا می شوید:

عسل سماق

عسل سماق برای افرادی که دیابت دارند بسیار مفید است. انرژی زا بوده و به طور طبیعی از گل سماق به دست می آید.

عسل گون

عسل گون از ده گونه گیاهی مختلف به دست می آید و برای تقویت مغز و اعصاب، درمان معده درد و مشکلات گوارشی بسیار مفید است.

عسل آویشن

این عسل جزو معروف ترین عسل های ایران است که برای گلودرد، سرفه و زخم ها بسیار مفید است. شربت آویشن عسل هم که به صورت گیاهی برای درمان سرفه به کار می رود، از همین نوع است.

انواع دیگر عسل می توان به عسل های زیر اشاره کرد:

  • عسل گشنیز
  • عسل اقاقیا
  • عسل یونجه
  • عیل زیرفن
  • عسل سنبل
  • عسل تمشک
  • عسل اکالیپتوس
  • عسل قاصدک
  • عسل شبدر
  • عسل اکلیل کوهی
  • عسل شبدر
  • عسل سیب
  • عسل بابونه

خواص عسل طبیعی

عسل طبیعی خواص فوق العاده ای دارد که در مقاله ای به صورت جداگانه آن ها را مورد بررسی قرار دادیم. عسل به خاطر داشتن ویتامین ها و مواد مغذی که در خود دارد، خواص دارویی و غذایی بسیاری دارد؛ اما به طور خلاصه از سری خاصیت عسل می توان به موارد زیر اشاره کرد:

  • خواص ضدباکتریایی
  • رفع کوفتگی بدن
  • تقویت حافظه و کارایی بیشتر آن
  • تقویت انرژی بدن
  • کمک به رفع آلرژی
  • پیشگیری و درمان سرماخوردگی
  • بهبود و درمان زخم معده
  • درمان یبوست
  • پاکسازی کبد و صفرا
  • درمان عفونت لثه
  • درمان پروستات در آقایان
  • خواص عسل برای اعصاب و مغز
  • خواص عسل برای پوست و حفظ رطوبت آن
عسل سماق

خواص جینسینگ و عسل

برخی از مهمترین خواص جینسینگ و عسل که شما می توانید با ترکیب آنها این خواص را دریافت نمایید شامل: کاهش عوارض یائسگی در زنان، کاهش سرد مزاجی، مقابله با افسردگی و افزایش قدرت جسمانی می باشد.

خواص زعفران و عسل

آن دسته از افرادی که به دنبال بهترین ترکیب برای مبارزه با سرطان می باشند باید بدانند که ترکیب عسل و زعفران بهترین انتخابی است که می توانند داشته باشند. رادیکال های آزاد به وسیله این دو ماده در بدن اسیر می شوند.

خواص سیاده دانه و عسل

یکی از اصلی ترین و مهمترین خواص سیاه دانه و عسل در این است که افراد برای لاغری از آن استفاده بسیار زیادی می کنند. چربی سوزی بدن شما با استفاده از سیاهدانه و عسل چندین برابر می شود.

خواص زنجبیل و عسل

شما می توانید با استفاده از ترکیب عسل و زنجبیل مشکلات تنفسی خود را درمان نمایید. سرفه، گلو درد و سرمای خوردگی با استفاده از ترکیب عسل و زنجبیل درمان می شوند.

خواص بهار نارنج و عسل

شما با ترکیب بهار نارنج و عسل می توانید بی خوابی شبانه خود را از بین ببرید. وجود ترکیبات آرامش بخشی که در عسل و بهار نارنج وجود دارد موجب این مزیت و فواید بهار نارنج عسل می باشد.

خواص ترب سیاه و عسل

ترکیب ترب سیاه با عسل به عنوان یکی از بهترین ضد ویروس هایی عمل می کند که شما با استفاده از آن اصلا دچار عفونت تنفسی نمی شوید. فواید ترکیب ترب سیاه با عسل برای درمان بسیاری از عفونت ها ثابت شده است.

ترکیب عسل و آبلیمو

اگر شما می خواهید پوستی شفاف و تمیز داشته باشید می توانید از خواص عسل و آبلیمو برای سلامتی پوست تان استفاده کنید. لیمو ویتامین زیادی دارد که کلاژن سازی پوست شما را انجام می دهد.

مضرات عسل

با وجود خاصیت درمانی فوق العاده ای که این ماده غذایی دارد، از طرفی هم می تواند گاهی مضراتی به دنبال داشته باشد. عسل خام، یا تصفیه نشده می تواند برایتان دردسر ساز شود؛ بنابراین قبل از اینکه به خیال خواص فوق العاده عسل به مصرف آن اقدام کنید، از طبیعی بودن آن حتما اطمینان پیدا کرده و سپس خریداری کنید. خطراتی که ممکن است مصرف آن به دنبال داشته باشد، شامل:

مسمویت غذایی

اگر عسل با زنبور یا گیاهی آلوده به میکروب، آلوده شود، ممکن است مسمویت غذایی به دنبال داشته باشد. البته اکثر باکتری‌ های مضر زمان زیادی زنده نمی ‌ماند اما برخی باکتری‌ ها ممکن است زنده بماند و زنبور و عسل را آلوده کنند. در این مورد، تهیه عسل از زنبورداران مطمئن و بهداشتی می تواند خیال تان را راحت کند.

بوتولیسم نوزادان

عسل دارای مقدار زیادی کلستریدیوم بوتولینوم است. به خاطر داشتن همین خاصیت، اکیداً توصیه می کنند که هرگز به کودکان زیر دو سال تان عسل ندهید. چرا که ممکن است موجب بوتولیسم نوزاد شود. بوتولیسم ناشی از باکتری کلستریدیوم، اختلالات عصبی و فلج اطفال را به دنبال دارد.

آلرژی

برخی افراد ممکن است به عسل آلرژی یا حساسیت داشته باشند. یکی از واکنش های شدید آلرژیک، علائم تنفس دشوار، فشار خون پایین، سرگیجه، خستگی یا نارسایی قلبی است؛ بنابراین قبل از مصرف عسل مطمئن شوید که به این ماده غذایی حساسیت ندارید.

مسمومیت

گاهی ممکن است عسل آندوتوکسین داشته باشد. سمی که در باکتری وجود دارد و در صورتی که زیاد استفاده شود، ممکن است عوارض مسمویت مانند عرق کردن، سرگیجه، ضعف، حالت تهوع و. را به همراه داشته باشد.

نحوه مصرف عسل

بعد از این همه صحبت، شاید برایتان سؤال باشد که عسل را چطوری مصرف کنیم؟ به طور کلی در تحقیقات ثابت شده که اگر روزانه یک قاشق عسل را با مقداری سیاهدانه کوبیده شده میل کنید، خطر سرماخوردگی و گلودرد را کاهش می دهد. راحت ترین کار این است که روزانه یک قاشق انگبین را میل کنید و فواید بی نظیر آن را به مرور در خودتان ببینید.

ترکیب عسل و آب گرم، ناشتا می تواند تاثیرات فوق العاده برایتان به دنبال داشته باشد و سیستم ایمنی تان را نیز قوی می کند. اگر به این ترکیب سرکه سیب یا آبلیمو اضافه کنید، علاوه بر متعادل تر کردن طعم آن، فواید دیگری از جمله درمان چاقی نیز به دنبال دارد.

مصرف عسل قبل از خواب می تواند یک خواب راحت را برایتان به ارمغان بیاورد. اگر در خواب سرفه می کنید، یا خواب راحتی ندارید، می توانید عسل را به دمنوش های گیاهی آرامش بخش مثل بابونه اضافه کرده و میل کنید.

سوالات متداول

در انتهای این مطلب با سؤالاتی همراه تان هستیم که ممکن است برایتان پیش آمده باشد:

از کجا بفهمیم عسل طبیعی است؟

شاید شنیده باشید که از رنگ، بو، کشش عسل می توان طبیعی بودن آن را تشخیص داد. با این حال در نظر داشته باشید تنها روش قطعی و مطمئن تشخیص طبیعی بودن عسل، ارزیابی آن در آزمایشگاه است. سایر روش های خانگی که برای تشخیص عسل طبیعی مطرح شده، روش علمی نیست. شما تنها با خرید از یک فروشنده معتبر می توانید از طبیعی بودن آن مطمئن شوید.

چرا عسل شکرک می زند؟

حتی عسل های طبیعی هم بعد از مدتی ممکن است شکر بزند. شکرک عسل بسته به نوع گیاهی دارد که زنبور از شهد آن تغذیه کرده است.

چه چیزی عسل را خراب می کند؟

عسل به خاطر خاصیتی که دارد از پرورش میکروب و سایر عوامل فاسد کننده، جلوگیری می کند. با این حال در نظر داشته باشید عسل تنها در صورتی ارزش خود را از دست می دهد که بیش از ۶۰ درجه حرارت دیده باشد؛ بنابراین هیچگاه عسل را حرارت ندهید. البته با اینکه انگبین عمر نامحدودی دارد اما ممکن است بسته بندی یا فراوری اشتباه منجر به فاسد شدن آن شود.

عسل طبیعی از کجا بخرم؟

فروشگاه های اینترنتی زیادی وجود دارند که عسل طبیعی رو بصورت آنلاین به فروش می رسانند. فروشگاه محصولات طبیعی سلامتیم نیز یکی از این موارد است. شما برای خرید عسل طبیعی می توانید اقدام کنید.

نتیجه گیری

عسل، یکی از بهترین مواد غذایی است که به عنوان داروی گیاهی نیز از سال ها پیش برای درمان بیماری ها مورد استفاده قرار می گرفت. با این حال زیاده روی در مصرف آن خطراتی را به دنبال داشته باشد. بسیار اهمیت دارد که عسل را از یک زنبوردار یا مرکز فروشگاه معتبر خریداری کنید تا از طبیعی بودن آن خیال تان راحت باشد.

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

دکمه بازگشت به بالا